* Bu çalışma 11.09.2015 tarihinde Yunanistan-Volos’ta yapılan Öğretmen Eğitiminde Yeni Konular ISNITE Konferansı'nda sunulan sözlü bildirinin genişletilmiş hali olup Journal of Education and Training Studies dergisinde yayınlanmıştır. “Evaluation of Professıonal Ethics Prınciples by Candidate Teachers” Vol. 6, No. 4; April 2018
Erdem, uzaklarda, ta uzaklardadır;
ona götüren yol uzundur, diktir, çetindir;
kan ter içinde kalmadan çıkılmaz o yokuş.
Hesiodos
Giriş
Öğretmenler bir toplumun yetişmekte olan çocuklarını hayata hazırlayan eğitmenlerdir. Öğrencileri hayata hazırlayan bu görevliler öğrettiklerinin yanında davranışları ile de örnek olmak durumundadır. Yaptıkları olumlu ya da olumsuz davranışlar öğrenciler tarafından taklit edilecektir. Bu bilinçle çalışan öğretmenlerin toplumun iyi özellikler kazanmasına katkı sunmuş olacakları söylenebilir.
Öğretmenin görevi Taşkesenliğil, Şenocak, Sözbilir (2008)'in de açıkladığı gibi öğrencilerin bilişsel becerilerini artırmada onlara kılavuzluk etmektir ve öğretmenlerin öğrenme süreci ile ilgili bilgi sahibi olması gerekmektedir. Öğretmenin her şeyi bilen ve öğrencilere aktaran bir anlayıştan çıkıp, bilgiyi paylaşan, öğrenciye bilgiyi elde etme sürecinde rehberlik eden, eksiğini bilip giderme yönünde çalışması gerektiğine odaklanması gerekmektedir (akt. Özpolat, Bağçeci, Karakoç, 2015: 619) Öğretmenlik profesyonel olarak yerine getirilen bir meslektir ve öğretmenler de bu meslek bilince sahip olan üyelerdir (Cevizci, 2016 s. 296). Milli Eğitim Temel Kanunu 43. Madde de bu mesleğin tanımı yapılmıştır. Bu tanıma göre “Öğretmenlik, devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir. Öğretmenler bu görevlerini Türk Milli Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak yerine getirmekle yükümlüdürler” (MEB, 1973: 5109). Eğitimin her düzeyinde öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişki eğitim sürecinin temelini oluşturur. Öğretmen öğrenci ilişkisi karşılıklı güven ve saygıya dayanmalıdır. Öğrenci ayrımcılığa uğramamalı ve istismar edilmemelidir. İlişkinin temelinde dürüstlük, bütünlük ve öğrencinin eşsizliğine saygı yer almalıdır. Toplum öğretmenlerden bulundukları konum nedeniyle her zaman yüksek standartta davranmalarını bekler (Haynes, 2002: 245). Örselli (2010) tarafından yapılmış olan doktora tezinde en dürüst olarak algılanan meslek grubu silahlı kuvvetler mensuplarının olduğu, ikinci sırada sağlık personelinin yer aldığı, daha sonra öğretmenlerin yer aldığını ortaya konulmuştur (Gökçe, Örselli, 2011:59).
Tüm meslek grupları insan olmaktan kaynaklı olan değerlere saygıyı, iyi, doğru ve güzeli hedefe alan tarafsız bir bakış açısını benimsemeli, ortaya konulacak etik kuralları temele almalıdırlar (Demirtaş, Ersözlü, 2007: 90). Etik kavramı doğru ve yanlış davranışın teorisi olarak tanımlanır. Etik ve ahlak zaman zaman birbirinin yerine kullanılsa da ahlak etiğin uygulanan halidir. Etik, bir kişinin belli bir durumda anlatmak istediği değerlerle ilgili olup ahlak bunun uygulamaya aktarılmış şeklidir. Etik olan ya da etik dışı olan davranışlar kişi-durum etkileşmesinin bir sonucudur. Kişisel özellikler, ahlak, cinsiyet, değerler gibi bireye ait faktörler etik davranışları etkiler (Kırel, 2000, akt. Dağlı, Akyıldız, 2009: 28). Doğru ve yanlış, iyi ile kötü, ödev ve yükümlülükler, sorumluluk kavramları etik tarafından sorgulanmaktadır. Felsefe disiplini olan etik, insanların bireysel ve toplumsal ilişkilerinin temelini oluşturan değerleri, normları ve kuralları ahlaki açıdan araştırır (Aydın, 2003: 15). Etik değerler kişinin bazı yaşantı ve eylem olanaklarıdır ve bu değerler kişinin değerleridir böyle olanakları gerçekleştiren kişiyi değerli ya da etik kişi kılar (Kuçuradi,1999:172) Kuçuradi’ye (1999) göre etik, insan ilişkilerinde ve bu ilişkiler sırasında ortaya çıkan değer sorunlarına dikkat çekme eylemidir. Hangi davranışların ya da kavramların etik olup olmadığı ise Atabek’e (2003) göre olumlu olanlar eşitlik, adalet, tarafsızlık, sorumluluk, doğruluk, dürüstlük, insan hakları, hukukun üstünlüğü, saygı, insan sevgisi, olumlu insan ilişkileri, açıklık gibi kavramlar iken olumsuz olanlar yolsuzluk, kayırma, rüşvet, çıkar sağlama, görevi kötüye kullanma, bağnazlık gibi kavramlardır (akt. Dağlı, Akyıldız, 2009: 29). Bütün bu tanım ve açıklamalardaki ortak vurgular, etiğin, insan eylemlerinin, davranış ve tutumlarının, bir toplumda ya da kültürde onaylanması için, doğru ya da yanlışı değerlendirmede kullanılan ilkeler, kurallar ya da standartlar olarak tanımlanabilir (Tunca, Alkın-Şahin, Sever, Çam-Aktaş, 2015: 404)
Son yıllarda birçok meslek alanında mesleki etik kodlar belirlenmeye başlamıştır. Türkiye’de 25.5.2004 tarihinde 5176 nolu Kanunla kamu görevlilerinin uyması gereken tarafsızlık, saydamlık, hesap verebilirlik, dürüstlük, kamu yararını gözetme gibi etik davranış ilkelerini belirlemek ve yapılan uygulamaları incelemek amacıyla Kamu Etik Kurulu kurulmuştur (TBMM, 2004). Kamu Etik Kurulunda belirlenen mesleki etik ilkeler öğretmenler dahil tüm kamu görevlileri için geçerlidir. Bir çok mesleğe göre öğretmenlik mesleği ve etik arasında daha fazla bir ilişki bulunmaktadır, bu ilişki göz ardı edilmemelidir. Öğretmenin branşı ne olursa olsun etik ilkeler uygun davranması gerekir (Ilgaz, Bilgili, 2006, 204). Milli Eğitim Bakanlığı 2015 yılında 21 nolu genelge ile Eğitimciler için Mesleki Etik İlkeleri belirlemiştir. Belirlenen ilkeler 15 maddeden oluşmaktadır. Bunlar sevgi ve saygı, iyi örnek olma, anlayışlı ve hoşgörülü olma, adil ve eşit davranma, öğrencinin gelişimini gözetme, öğrenciye ait bilgileri saklama, olumsuz psikolojik durumları yansıtmama, kötü muameleden kaçınma, mcslcki yeterlilik, sağlklı vc güvenli eğitim ortamı sağlama, mesai ve ders saatlerine uyma, hcdiye alma, kişisel mcnfaat sağlama, özel ders verme, bağış ve yardım talebinde bulunmadır. Öğretmenlerin etik davranışlara uygun davranış sergilemesi öğrencilere model olması bakımından önemlidir. Kuçuradi (2003)’ ye göre , “Kişiler, normlara uygun davranmaya zorlanabilirler, ama etik değer korumayı istemeye ve koruyarak eylemde bulunmaya zorlanamazlar. Buna karşılık, öyle eğitilebilirler ki, bazıları böyle bir istemeyi edinebilir ve yaşamlarında -bu arada da meslek yaşamlarında- böyle eylemlerde bulunabilmek için gerekli olan felsefî değer bilgisiyle donanabilir” (akt. Toprakçı, Bozpolat, Buldur, 2010, 46 ). Öğretmen adaylarının öğretmen olmadan bu davranışlar hakkında yeterli donanımlara sahip olması oldukça önemli olup alanda bu konuda yapılmış çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. Bu çalışmanın öğretmen yetiştirme alanına katkı yapacağı düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı öğretmen adaylarının öğretmen meslek etiği ilkelerine ilişkin görüşlerini değerlendirmektir. Bu amaca ulaşmak için “Profesyonellik, Hizmette Sorumluluk, Adalet, Eşitlik, Sağlıklı ve Güvenli Bir Ortamın Sağlanması, Yolsuzluk Yapmamak, Dürüstlük-Doğruluk ve Güven, Tarafsızlık, Mesleğe Bağlılık ve Sürekli Gelişme, Saygı, Kaynakların Etkili Kullanımı” ilkelerine yönelik olarak öğretmen adaylarının şimdiye kadar karşılaştıkları olumlu, olumsuz örnekler ve öğretmen olduklarında bu ilkelere göre nasıl davranmayı düşündüklerine ilişkin sorulara cevap aranmıştır. Bu çalışmada öğretmen adayı toplam 54 öğrencinin görüşleri alınmıştır.
Bulgular ve Yorumlar
Bu bölümde Öğretmenlik Meslek Etiği İlkelerinden Profesyonellik, Hizmette Sorumluluk, Adalet, Eşitlik, Sağlıklı ve Güvenli Bir Ortamın Sağlanması, Yolsuzluk Yapmamak, Dürüstlük-Doğruluk ve Güven, Tarafsızlık, Mesleğe Bağlılık ve Sürekli Gelişme, Saygı, Kaynakların Etkili Kullanımı ile ilgili elde edilen bulgular ve yorumlar yer almaktadır.
1.Profesyonellik ilkesine ilişkin bulgular
İlk sırada öğretmen adaylarının profesyonellikle ilgili olarak şimdiye kadar rastladıkları öğretmen davranışlarının olumlu ve olumsuz yönlerine ilişkin örnekler ve kendilerinin bu konuda nasıl davranacaklarına ilişkin görüşleri yer almıştır. Öğretmen adaylarının şimdiye dek karşılaştıkları öğretmenlerin profesyonellik konusunda olumlu becerilerinin alanında yeterli olma (7), planlı ve dakik (4), öğrenci düzeyinin farkında olma (2), disiplinli(1), yeni yöntem ve teknikleri kullanma (1) ve özverili çalışmayı(1) belirtmiştir. Olumsuz olarak gözlenen öğretmen davranışları ise alanında yetersiz olma (3), sınıfa hakim olamama (2), derse hazırlıksız gelme (2), sınıf düzeyine inememe, bireysel farklara dikkat etmeme (1), farklı yöntem ve tekniklere yer vermeme (1), öğrencilere kaba davranış, hak ihlali yapma (1), özeleştiri yapmama (1), gibi davranışlar olduğu anlaşılmaktadır. Öğretmen adayları öğretmen olduklarında dikkat edecekleri davranışlar ile ilgili olarak mesleki yönden yeterli olacaklarını (4), kendilerini yetiştireceklerini (4), planlı, düzenli olacaklarını (3), öğrenci seviyesine dikkat edeceklerini (2), sabırlı ve anlayışlı olup (1), kendini geliştireceklerini (1) ve özeleştiri yapacaklarını (1) düşünmektedir. Olumlu özellikler konusunda bir öğrenci;
“Edebiyat öğretmenimiz alanındaki her konuda yeterliydi. Bizim hem sınavlar için hem de edebiyat. hakkında belirli bir alt yapı oluşturdu (DK1)” diyerek profesyonellik ile ilgili bir örnek vermiştir.
Olumsuz örnekler arasında öğrencilere kaba davranma konusunda bir öğrenci;
“Gittiğimiz okuldaki bir bayan öğretmenin 23 Nisan için hazırlamaya çalıştığı öğrencileri ile olan ilişkisi; onları azarlaması, itip kakması, herkesin önünde rencide etmesi, öğrenciler uyumlu hareket edemedikleri zaman çok sinir bozucu idi (DK5)” diyerek profesyonel bir öğretmenin kaba davranışlarda bulunmaması gerektiğini verdiği örnekle açıklamıştır.
Öğretmen adayları öğretmen olduklarında profesyonellik konusunda birçok konuya dikkat edeceklerini dikkat edeceklerini düşünmektedirler. Öğretmen olduklarında kendilerini yetiştirmeleri gerektiğini belirten bir öğrenci konu ile ilgili olarak;
“Kendi alanımda kendimi geliştirip her türlü teknolojik araçları kullanarak öğrencilere ders anlatırım (FE2)” demektedir.
Profesyonellik konusunda elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde şimdiye dek gözlenen olumlu öğretmen davranışları arasında alanında yeterli, planlı ve dakik, öğrenci düzeyinin farkında olma, özverili çalışma gibi özellikler yer alırken olumsuz özellikler arasında alanında yetersiz olma, sınıfa hakim olamama, derse hazırlıksız gelme, sınıf düzeyine inememe gibi davranışların olduğu anlaşılmaktadır. Öğretmen adayları öğretmen olduklarında dikkat edecekleri davranışlar ile ilgili olarak mesleki yönden yeterli olacaklarını, kendilerini yetiştireceklerini, planlı, düzenli olacaklarını, öğrenci seviyesine dikkat edecek, sabırlı ve anlayışlı olacaklarını belirtmişlerdir.
2. Hizmette Sorumluluk ilkesine ilişkin bulgular
Öğrencilere hizmette sorumluluk ilkesine yönelik olumlu ve olumsuz öğretmen özellikleri ile kendileri öğretmen olduğunda nasıl davranacakları sorusu yöneltilmiştir. Elde edilen veriler analiz edildiğinde aşağıda yer alan bulgulara ulaşılmıştır. Öğretmen adayları şimdiye kadar karşılaştıkları öğretmenlerin olumlu özellikleri arasında görevini tam yapma (5), dersi düzenli işleme (5), öğrenciye örnek olmayı (3), saymışlardır. Olumsuz özellikler arasında mesleğe, öğrenciye ve derse ilgisizlik (4), düzensizlik (3), derse zamanında girmeme (2), ödevleri kontrol etmeme (1), ders dışı konuları işleme (1), işlenmeyen konulardan öğrenciyi sorumlu tutma(1), resmi işlemleri yapmama (1), derste uyuma (1), teneffüse çıkarmama (1), aşırı kurallar uygulama (1), gibi öğretmen davranışları ile karşılaştıkları belirtilmiştir. Uyacakları davranışlar konusunda görev bilinci ile mesleği yapacağını (7), derse zamanında girip çıkacaklarını (2), görevi tam yapacağını (2), sadece öğretim değil eğitimle de ilgileneceğini (2), işlenen konudan sorumlu tutacağını (1), kurallara uyacağını (1) belirtmiştir.
Görevini tam yapma ile ilgili olarak bir öğrenci;
“Türkçe öğretmenimiz sınıfta bir gün yere düşen panoyu görünce çocuklar kamu malına dikkat
etmeliyiz, bizden sonrada kullanacaklar olacak, müdürümüz bizden hesap sorar demişti (DK6)” diyerek konuyu örneklemiştir. Olumsuz örneklerden derse zamanında girmeme konusunda bir öğrenci;
“Zil çaldıktan çok sonra derse girer ve geç kalma sebeplerini söyleme gereği duyup özür dahi dilemezlerdi. Sabah dersi olan bir öğretmenin derse geç kalıp dersini aksatması. (FE3)” diyerek yaptığı görevde sorumluluk almayan öğretmen davranışı örneği vermiştir. Uyacakları davranışlarla ilgili olarak görev bilinci ile çalışma konusunda;
“Verilen görev ve sorumluluğu zamanında ve yerinde eksiksiz bir şekilde yaparım (FE2)”diyerek nasıl çalışmayı düşündüğünü açıklamaktadır. Bulgular genel olarak değerlendirildiğinde profesyonellikle ilgili olarak öğretmenlerin görevini tam yapma, düzenli ders işleme, öğrenciye örnek olma gibi olumlu davranışları görülürken mesleğe, öğrenciye ve derse ilgisizlik, düzensizlik, derse zamanında girmeme, ödevleri kontrol etmeme derste uyuma gibi olumsuz davranışlarının da bulunduğu görülmektedir. Öğretmen adayları öğretmen olduklarında görev bilinci ile bu mesleği yapacaklarını, derse zamanında girip çıkacaklarını, görevi tam yapacaklarını, sadece öğretim değil eğitimle de ilgileneceklerini belirtmişlerdir.
3 Adalet ilkesine ilişkin bulgular
Üçüncü sırada öğretmen adaylarına adalet ilkesine ilişkin olumlu ve olumsuz öğretmen davranışlarından örnekler verilmesi, kendileri öğretmen olduğunda bu konuda nasıl davranacakları sorulmuş, elde edilen görüşler analiz edildiğinde aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır. Öğretmen adayları karşılaştıkları öğretmenlerin adalet ilkesine uygun olan olumlu özellikleri arasında ilk sırada adil ve tarafsız olma (8), önyargısız olma (3) ve bireysel farklara dikkat etmeyi (2), saymaktadır. Adalet konusunda olumsuz örnekler arasında ayrımcılık yapma (6), başarılı-başarısız ayrımı yapma (2), sevdiği öğrencilere daha fazla sevgi ve ilgi gösterme (2) gibi özellikler sayılmıştır. Ayrıca adil olmanın da zor olduğu (2), belirtilmiştir. Öğretmen adayları uyacakları davranışlar konusunda sırada adil olacaklarını (7), ayrımcılık yapmayacaklarını (2), bireysel farklara dikkat edeceklerini (2), belirtirken eleştiriye açık olacağını (1), objektif olacağını (1) ve öğrencilere fırsat vereceğini (1) düşünmektedirler. Olumlu örneklerle ilgili olarak bir öğrenci;
“İlkokul öğretmenimizin küçük yaşlarda rahatsızlık geçirmiş arkadaşımızla özel olarak ilgilenmesi (FK7)” diyerek bu örneğini vermiş, öğretmenlerin bireysel farklara dikkat etmesi gerektiğini belirtmiştir. Olumsuz bir örnekte ise;
“Sınıfta sadece başarılı öğrencilerini daha yukarı taşımaya çalışan ve onların daha iyi öğrenmesi için uğraşan bir öğretmen (FK1)” in davranışının doğru olmadığı belirtilmiştir. Bir öğretmen adayı da kendisinin davranışı konusunda;
“Ben adalet ilkesine öğretmenlik uygulaması dersinde çok dikkat ettim ve bütün öğrencilere söz hakkı vermeye çalıştım. Atanır ve öğretmen olursam, geçmiş yaşamımdaki hocalarımın yaptığı gibi yapmayıp öğrencilerime yaramaz dahi olsalar hayatlarına dokunabilmeyi, onlara yanlış dahi olsa kendilerini ifade etmelerine olanak sağlayacağıma inanıyorum. (DK4)” diyerek adaletli bir öğretmen olmaya çalışacağını, gördüğü olumsuz uygulamaları yapmayacağı konusundaki görüşlerini açıklamıştır. Bulgular genel olarak değerlendirildiğinde öğretmen adayları karşılaştıkları öğretmenlerin adil, tarafsız ve önyargısız olduğunu, bireysel farklara dikkat ettiğini belirtirken ayrımcılık yapan, sevdiği öğrencilere daha fazla sevgi ve ilgi gösteren öğretmenlerinde bulunduğu anlaşılmaktadır. Uyacakları davranışlar arasında ise adil olma, ayrımcılık yapmama, bireysel farklara dikkat etme, eleştiriye açık olma gibi olumlu davranışlar sayılmaktadır.
4. Eşitlik ilkesine ilişkin bulgular
Dördüncü sırada yer alan eşitlik ilkesine yönelik olarak aday öğretmenlere şimdiye dek karşılaştıkları öğretmenlerin olumlu ve olumsuz özellikleri, kendilerinin bu konuda nasıl davranmayı düşündükleri sorulmuş, elde edilen cevaplar analiz edilmiştir. Eşitlik ilkesine göre öğretmenlerin olumlu davranışları arasında ayrımcılık yapmama (6), Bireysel farklara dikkat etme(4), öğrencilere eşit davranma (4), başarılı başarısız diye ayırmama (3), öğrencilerle ilgilenip destek olma (1) gibi özelliklerin yer aldığı belirtilmiştir. Eşitlik konusunda öğretmenlerin olumsuz davranışları arasında cinsiyet (5) sosyal statü (2), başarılı başarısız (2), gibi konularda ayrımcılık yapma, haksızlık yapma(1), gibi davranışlar bulunmaktadır. Öğretmen adayları kendileri öğretmen olduğunda bireysel ayrım yapmayacaklarını (6), adil olacaklarını (4), cinsiyet ayrımı yapmayacaklarını (2), bilgiye değer vereceklerini (1), öğrenciler arasında ayrım yapmayacaklarını (1), sosyal yönden ayırmayacaklarını (1) düşünmektedirler. Olumlu özelliklere örnek konusunda bir öğrenci;
“İlkokulda ön sıralara oturmak için hepimiz kavga ederdik arkadaşlarımızla öğretmenimiz ise sevdiği başarılı öğrencilere torpil geçmek yerine eşitliği sağlamak için en öne gözleri problemli ve kısa boylu olan arkadaşlarımızı koyar geri kalan sıralara da hafta hafta sırayla geri kalanımız değiş tokuş ederek otururduk. Bu çözüm kimseye kötü hissettirmez ve ayrımcılığı ortadan kaldırırdı (DK5)” diyerek eşitlik konusunda kendi hayatından olumlu bir örnek vermiştir.
Cinsiyete göre ayrımcılık konusunda bir öğrenci;
“Lisede edebiyat hocamız sınıfın en güzel ve en zengin kızı olan Pınara bizden farklı davranıyor. Biz konuşunca susun diyordu ama o konuşunca tebessüm ediyordu (DK6)”
Bu konuda bir öğrenci de;
“Sınıfta öğrenmeden başlayıp sosyo-ekonomik durum, öğrencinin ilgisi de dahil olmak üzere bütün öğrenciler eşittir mantığı ile yaklaşırım (FK1)” diyerek öğrencilere eşit davranmayı düşündüğünü belirtmiştir.
Elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde öğretmenlerin olumlu davranışları arasında ayrımcılık yapmama bireysel farklara dikkat etme, öğrencilere eşit davranma, başarılı başarısız diye ayırmama gibi özellikler yer alırken olumsuz davranışları arasında cinsiyet, sosyal statü, başarılı başarısız gibi konularda ayrımcılık yapma, haksızlık yapma gibi davranışlar bulunmaktadır. Öğretmen adayları ayrım yapmayacaklarını, adil olacaklarını, bilgiye değer vereceklerini düşündükleri anlaşılmaktadır.
5.Sağlıklı ve Güvenli Bir Ortamın Sağlanması ilkesine ilişkin bulgular
Öğretmen adayları sağlıklı ve güvenli bir ortamın sağlanması ilkesine uygun olarak şimdiye kadar rastladıkları öğretmenlerin olumlu özellikleri arasında tehlikeyi önleme (5), temizliğe önem verme (4), güvenlik önlemi alma (3), sınıf ısısını ayarlama (1), gibi örnekleri vermişlerdir. Olumsuz öğretmen davranışları arasında nöbeti düzgün tutmama (4), laboratuvarda güvenlik önlemi almama (3), sadece dersle ilgilenip öğrenci sorunları ile ilgilenmeme (3), hasta öğrencilerle ilgilenmeme (1), ders bitiminde güvenlik önlemi almama (1), ecza dolabının kontrol etmemeyi (1) saymışlardır. Öğretmen adayları öğretmen olduklarında nasıl davranacakları konusunda tehlikelere karşı önlem alacaklarını(5), sınıfta sağlıklı ortam hazırlayacaklarını (5), hijyen konusunda aile ile işbirliği yapacaklarını (3), öğrenci kavgalarını önleyeceklerini (2), küçük öğrencileri ailelerine teslim edeceklerini (1) belirtmişlerdir. Bir öğrenci olumlu örneklerle ilgili olarak;
“Sınıfımız sobalıydı oturma düzenimizi ona göre ayarlardı sınıf öğretmenimiz. Ne üşürdük ne de çok sıcaklayıp terlerdik. Terleyenlerin sırtına mendil koyardı (DK7)” diyerek öğrencinin sağlığı konusunda özenli olan öğretmen örneği vermiştir. Bir öğretmen adayı da güvenlik konusunda;
“Öğretmenin ders sırasında sadece dersiyle ilgilenmesi öğrencileri görmezden gelmesi öğrenci sağlığını da güvenini de tehlikeye atar (FE2)” diyerek öğretmenlerin öğrenci ile ilgilenmesi gerektiğini belirtmiştir. Bir öğretmen adayı ise küçük öğrencilerle ilgili olarak;
“Ana sınıfına giden küçük çocukları da ne olursa olsun ailelerine teslim etmeden öğretmenler odasına geçmezdim (DK6)”demiştir. Bulgular genel olarak değerlendirildiğinde olumlu özellikler arasında tehlikeyi önleme, temizliğe önem verme, sınıf ısısını ayarlama, nöbeti düzgün tutma sayılırken, olumsuz özellikler arasında laboratuvarda güvenlik önlemi almama, sadece dersle ilgilenip öğrenci sorunları ile ilgilenmeme gibi özellikler sayılmıştır. Öğretmen olduklarında tehlikelere karşı önlem alacaklarını, sağlıklı ortam hazırlayacaklarını, hijyen konusunda aile ile işbirliği yapacaklarını, öğrenci kavgalarını önleyeceklerini belirtmişlerdir.
6. Yolsuzluk Yapmamak ilkesine ilişkin bulgular
Yolsuzluk yapmamak ilkesi ile ilgili olarak öğretmen adayları olumlu ve olumsuz öğretmen örneği vermiştir. Kendileri de bu konuda nasıl davranacaklarını açıklamışlardır. İlk olarak olumlu öğretmenlerin genel olarak rüşvet almama (4), yetkiyi kötüye kullanmama (3), para ile özel ders vermeme (3), maddi beklentide olmama (2), objektif olma (2), özverili olma (1), davranışlarını gösterdikleri belirtilmiştir. Olumsuz öğretmen davranışları arasında Rüşvet alma (8), para ile özel ders verme (3), haksızlık ve torpil yapma (3) gibi örnekler bulunmaktadır. Öğretmen olduklarında 3 gönüllü ek ders vereceklerini (3), yolsuzluk yapmayacaklarını (3), öğrenciye eşit davranacaklarını (3), para ile özel ders vermeyeceklerini (2), adil olacaklarını (1), görevi kötüye kullanmayacaklarını (1), haksızlık yapmayıp, pahalı hediye kabul etmeyeceklerini (1) düşündükleri görülmektedir. Bir öğrenci;
“Okulda gezi yapıldığında öğretmenin öğrencilerden topladığı paraları kendine pay çıkarmadan yetkililere teslim etmesi (FE3) nin olumlu bir davranış olduğunu belirtmektedir. Bir öğretmen adayı;
“Öğretmen, ders için ucuz bir maddeyi çok fazla bir ücret karşılığında öğrencilere dayatması “(DE3) nın doğru bir davranış olmadığını düşünmektedir. Pahalı hediye konusunda bir öğrenci;
“Öğrencilerimden büyük, pahalı hediyeleri kabul etmem ve okuldan kendi öğrencilerime özel ders vermem (FK5)” diyerek öğretmen olduğunda bu konuya dikkat edeceğini belirtmiştir. Bu ilkeye ilişkin bulgular genel olarak değerlendirildiğinde öğretmen adayların rastladıkları olumlu davranışlar arasında rüşvet almama, yetkiyi kötüye kullanmama, para ile özel ders vermeme, objektif ve özverili olma özelliklerinin bulunduğunu, ancak rüşvet alma, para ile özel ders verme, haksızlık ve torpil yapma gibi örneklerinde olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmen olduklarında da gönüllü ek ders vereceklerini, yolsuzluk yapmayacaklarını, öğrenciye eşit davranacaklarını, adil olacaklarını, haksızlık yapmayıp, pahalı hediye kabul etmeyeceklerini belirtmişlerdir.
7. Dürüstlük- Doğruluk ve Güven ilkesine ilişkin bulgular
Öğretmen adayları öğretmenlerin dürüstlük, doğruluk ve güven konusunda olumlu davranışlarına örnek vermiştir. Öğretmenlerin ilk sırada dürüst olma (6), yalan söylememe (2), örnek olma (1), objektif soru sorma (1), hatasını telafi etme (1),öğrenciyi de dürüst olmaya teşvik etme (1), tarafsız olma (1), samimi olma (1), konularında dikkatli olduklarını düşünmektedirler. Olumsuz öğretmen davranışları arasında yalan söyleme (5), sözünde durmama (5), haksızlık yapma (2), meslektaşları hakkında dedikodu yapma (1) gibi konular sayılmaktadır. Kendilerinin ise dürüst, doğru, güvenilir olacaklarını (5), tutarlı olacaklarını (3), öğrencinin güvenini kazanacaklarını (2), içten davranacaklarını (1), meslektaşı hakkında öğrenci ile dedikodu yapmayacaklarını (1) belirtmişlerdir. Olumlu örnek veren bir öğrenci;
“Sınıf öğretmenimiz tarafını belli etmezdi. Bizim bile güvenimizi zedelemezdi “(DK7) derken bir diğer öğrencide olumsuz örnek olarak;
“Sınav da kopya çeken öğrenciye izin vererek görmezden gelmesi o öğretmene olan güveni sarsacak bir davranış” (FK9) demiştir. Öğretmen olduğunda dikkat edeceği şeyin dürüstlük olduğunu belirten bir öğrenci de;
“Ben olsam; dürüstlük, doğruluktan ödün vermem yalan söylemem” (DK7) diyerek açıklama yapmıştır. Elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde öğretmenlerin dürüst olduğu, yalan söylemediği, örnek olduğu, hatasını telafi ettiği, öğrenciyi de dürüst olmaya teşvik ettiği, samimi olduğu anlaşılmaktadır. Ancak yalan söyleyen, sözünde durmayan, haksızlık yapan, dedikodu yapan öğretmenlere rastladıkları da görülmektedir. Öğretmen adayları ise dürüst, doğru, güvenilir ve tutarlı olacaklarını, öğrencinin güvenini kazanacaklarını, içten davranacaklarını, dedikodu yapmayacaklarını belirtmektedirler.
8. Tarafsızlık ilkesine ilişkin bulgular
Tarafsızlık ilkesine yönelik olarak öğretmen adayları şimdiye kadar karşılaştıkları öğretmenlerin objektif olduğunu (5), haksızlık yapmadığını (2), eşit davrandığını (2), hoşgörülü olduğunu (1), özel hayatlarını öğrenciyle paylaşmadıklarını (1), dini yada siyasi propaganda yapmadıklarını (1) ve ayrımcılık yapmadıklarını (1) belirtmiştir. Bazı öğretmenlerin ayrımcılık yaptıklarını(5), siyasi yada dini propaganda yaptıklarını (2), öğrenciye hakaret ettiklerini (1), haksızlık yaptıklarını (1), taraflı davrandıklarını (1), siyasi görüşlerini öğrencilerle paylaştıklarını (1), yargılayıcı olduklarını (1) düşündükleri anlaşılmaktadır. Öğretmen olduklarında tarafsız olacaklarını (6), ayrımcılık yapmayacaklarını (4), objektif olacaklarını (3) belirtmişlerdir. Tarafsızlık ilkesine uygun olarak bir öğretmen adayı;
“Bir hocamız vardı, ben bugün öğrencilerime ne verebilir, onları nasıl geliştirebilirim diye hiç yorulmadan, bıkmadan usanmadan çalışırdı” (DK1)
Bir öğrenci olumsuz bir örnekle ilgili olarak;
“Dersleri iyi olan bir öğrencinin suç işledikten sonra dersleri iyi diye cezalandırılmaması” (FE3) nı taraflı bir davranış olarak değerlendirmektedir. Bir başka öğrenci tarafsızlığa ilişkin kendinden bir örnek vermiş;
“Kız erkek ayrımı yapmazdım“ (FK9) demiştir. Bir öğretmen adayı da olması gereken davranışla ilgili olarak;
“Bir okulda hırsızlık olayı gerçekleştiğinde öğretmenlerin tarafsız biçimde tüm öğrencileri incelemesi gerekir. Aksi takdirde öğrencilerin ve toplumun kendisine olan güvenini yitirir (FK9)” demiş ve bu konuda öğretmenlerin nasıl olması gerektiğine dikkat çekmiştir. Öğretmen adaylarının tarafsızlığa ilişkin görüşleri genel olarak değerlendirildiğinde objektif, haksızlık yapmayan, hoşgörülü öğretmenlere rastladıklarını ancak bazılarının ayrımcılık yaptığını, siyasi ya da dini propaganda yaptığını, öğrenciye hakaret ettiğini, yargılayıcı olduklarını düşündükleri anlaşılmaktadır. Öğretmen olduklarında ise, tarafsız olacaklarını, ayrımcılık yapmayacaklarını, objektif olacaklarını belirtmektedirler.
9. Mesleki Bağlılık ve Sürekli Gelişme ilkesine ilişkin bulgular
Öğretmen adayları mesleğe bağlılık ilkesine ilişkin öğretmenlerin sürekli öğrenmeye önem verdikleri (7), mesleği sevdikleri (3), değişime açık olduklarını (3) düşünmektedirler. Öğretmenlerin olumsuz davranışları arasında gelişime kapalı olma (7), eski yöntemleri kullanma (3), teknoloji kullanmama (2), tükenmiş olma (1) gibi özellikler olduğu yönünde görüş belirtmişlerdir. Mesleğe bağlılık ve sürekli gelişme konusunda kendilerini sürekli güncelleyeceklerini (13), derslerde farklı yöntem ve teknikleri kullanacaklarını (1) belirtmişlerdir. Olumlu örnek olarak bir öğrenci;
“Bir öğretmenin atandıktan sonra çalışmaları bırakmaması ve hizmet içi kurslara gönüllü olarak katılarak kendini sürekli geliştirmesi bu ilkeye örnektir” (FK9) demektedir. Olumsuz örnek veren bir öğrenciye göre;
“Çağın gerekliliklerini takip etmeyen reformlara ayak uyduramayan öğretmen” (FK1) leri onaylamadıkları anlaşılmaktadır. Öğretmen adaylarından birisi;
“Sürekli değişen gelişen bir öğretmen olmaya çalışırdım” (DK7) derken bir diğeri de;
“Yaşam boyu öğrenmeyi kendime amaç bilerek başlardım ve eğitim reformlarının hepsini takip gelişen teknolojinin gerinde kalmam derslerim de bunları gerekliliklerini yerine getiririm” (FK1) demektedir. Elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde öğretmenlerin öğrenmeye önem verdikleri, mesleği sevdikleri, değişime açık oldukları ancak gelişime kapalı olma, eski yöntemleri kullanma, teknoloji kullanmama, tükenmişlik gibi olumsuz özelliklere de rastlanmaktadır. Öğretmen adayları öğretmen olduklarında kendilerini sürekli güncelleyeceklerini, derslerde farklı yöntem ve teknikleri kullanacaklarını belirtmişlerdir.
10. Saygı ilkesine ilişkin bulgular
Saygı ilkesine yönelik olarak öğretmen adaylarının öğretmenlerde gördükleri olumlu davranışlarla ilgili olarak herkese saygılı (7), öğrenciye saygılı olduklarını (3), özel hayata saygı gösterdiklerini (3), sevgi ve saygıya önem verdiklerini (1), öğrenci ile ilgilendiklerini (1) ve onları dinlediklerini belirtirken (1) olumsuz davranışlar arasında öğrenci ile alay etme (2), özel hayata saygı göstermeme (2), meslektaşlarına karşı saygısız davranma (2), başkasının düşüncesine değer vermeme (1), inançlara ve dünya görüşlerine saygısız davranma(1), sosyal statüye değer verme (1), sevmediklerine saygı göstermeme (1), insanlara karşı mesafe koymayı (1) saymışlardır. Kendileri öğretmen olduklarında herkese saygı göstereceklerini (5), öğrencilerine sevgi ve saygı göstereceklerini (4)ve farklılıklara saygı duyacaklarını(3), öğrenciye değer vereceklerini (1), öğrenciyi yargılamayacaklarını (1), özel hayata saygı göstereceklerini (1) belirtmişlerdir. Saygı ilkesine ilişkin olarak bir öğrenci;
“Öğrencilerin fikirlerine saygı duymalı onları yargılamamalı varsa yanlışlık düzeltmelidir”(DK2) diye düşünmektedir. Olumsuz bir örneği veren öğrenci;
“Sınıf öğretmenimiz öğrencilerden ailesini statüsü yüksek olanla ayrı ilgilenir, velisine de ona göre saygılı davranıp konuşurdu” (DK7) diyerek yapılan yanlış uygulamayı açıklamaktadır. Bir öğretmen adayı da nasıl davranması gerektiğine ilişkin olarak;
“Bütün öğrenci, meslektaş ve velilere eşit şekilde ve gerektiği gibi tavır sergilerdim”(FK5) diyerek geleceğe ilişkin düşüncesini açıklamıştır. Saygı ilkesine ilişkin olarak öğretmenlerin herkese ve özel hayata saygı gösterdikleri, öğrenci ile ilgilendikleri ancak öğrenci ile alay etme, özel hayata, başkasının düşüncesine, inanç ve dünya görüşlerine saygı göstermeme, sosyal statüye değer verme, insanlara karşı mesafe koyma gibi davranışlarının da bulunduğu söylenebilir. Kendileri öğretmen olduğunda öğrenciye sevgi ve saygı gösterip değer vereceklerini, öğrenciyi yargılamayacaklarını belirtmişlerdir.
11. Kaynakların Etkili Kullanımı ilkesine ilişkin bulgular
Kaynakların etkili kullanılması ilkesine göre öğretmen adayları karşılaştıkları olumlu öğretmen davranışları arasında zamanı etkili kullanma (9), aktif ders işleme (6), derse hazırlıklı gelme (3), derse yoğunlaşma(1) gibi örnekleri verirken olumsuz davranışlar arasında zamanı verimsiz kullanma (7), 4 kişi materyal hazırlamama, derse geç gelme erken gitme (2), derslere hazırlıksız gelme (2) ve görevini önemsememe (1) gibi davranışlara rastladıklarını belirtmişlerdir. Öğretmen olduklarında ise materyal kullanacaklarını (6), aktif ders işleyeceklerini (6), zamanı etkili kullanacaklarını (6), planlı programlı olacaklarını (3), derslere hazırlıklı geleceklerini (3) düşündüklerini belirtmişlerdir. Olumlu örneklerle ilgili olarak bir öğrenci;
“Öğretmenin sınıfta bulunan bilgisayarı derste öğrencilere slayt gösterisi ve videolar izleterek etkili bir biçimde kullanması” (FE3) nın iyi bir davranış olduğunu belirtmiştir. Olumsuz örneklerle ilgili olarak bir öğrenci;
“Özellikle staj gördüğüm okullarda bu ilkenin ihlaline fazlasıyla rastladım. sınıfta projektör olduğu halde öğrencilere sıkıcı bir şekilde düz anlatım yapan öğretmenleri de bu ilkenin ihlali içinde görüyorum” (DK4) demektedir. Öğretmen olduklarında nasıl davranacağını açıklayan bir öğrenci;
“Özel görüşmelerimi ders saati dışında yapacağım, anlaşılmayan konuları es geçmeyeceğim.” (DK5) derken, bir diğeri aktif ders işleme konusu ile ilgili olarak;
“Elimdeki imkânları en iyi şekilde kullanarak eğitim öğretimin verimini artırmaya çalışırdım” (FK9) demiştir. Elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde olumlu öğretmen davranışları arasında zamanı etkili kullanma, aktif ders işleme, derse hazırlıklı gelme gibi örnekleri yer alırken olumsuz davranışlar arasında zamanı verimsiz kullanma, materyal hazırlamama, derse geç gelme erken gitme, görevini önemsememe gibi davranışlara rastladıklarını anlaşılmaktadır. Öğretmen olduklarında ise materyal kullanacaklarını, aktif ders işleyeceklerini, zamanı etkili kullanıp derslere hazırlıklı geleceklerini düşündükleri görülmektedir.
Sonuç, Tartışma ve Öneriler
Bu araştırmada öğretmen adaylarının şimdiye kadar karşılaştıkları öğretmenlerde profesyonellik, hizmette sorumluluk, adalet, eşitlik, sağlıklı ve güvenli bir ortamın sağlanması, yolsuzluk yapmamak, dürüstlük-doğruluk ve güven, tarafsızlık, mesleğe bağlılık ve sürekli gelişme, saygı, kaynakların etkili kullanımı ile ilgili olumlu olumsuz davranış örnekleri ile kendilerinin bu ilkeler uygun nasıl davranmayı düşündükleri incelenmiş, ulaşılan sonuç ve öneriler açıklanmıştır. Öğretmen adayları eğitimleri süresince birçok olumlu ve olumsuz öğretmen davranışı ile karşılaşmışlardır. Öğretmen adayları öğretmen olduğunda gördükleri olumlu davranışları örnek alacakları, olumsuzları ise yapmayacakları söylenebilir.
Öğretmen adayları öğretmenlerin profesyonellik ilkesine uygun davranışları arasında alanında yeterli, planlı ve dakik, öğrenci düzeyinin farkında olma, özverili çalışma gibi özelliklerinin bulunduğunu belirtmişlerdir.
Alanında yetersiz olma, sınıfa hakim olamama, derse hazırlıksız gelme, sınıf düzeyine inememe gibi olumsuz öğretmen davranışlarının olduğu anlaşılmaktadır.
Öğretmen olduklarında mesleki yönden yeterli olacaklarını, kendilerini yetiştireceklerini, planlı, düzenli olacaklarını, öğrenci seviyesine dikkat edecek, sabırlı ve anlayışlı olacaklarını düşünmektedirler. Bu çalışma sonuçlarını destekleyen Şahan (2007) tarafından yapılan bir araştırmada öğretmen adaylarının öğrencilere karşı sabırlı ve sevgi dolu olacaklarını, şiddet uygulamayacaklarını, ayrımcılık yapmayacaklarını, davranışlarıyla örnek olacaklarını, mesleği seveceklerini, kendilerini sürekli geliştireceklerini, derslere hazırlıklı ve zamanında gireceklerini, mesleği profesyonelce yapacaklarını belirttikleri görülmüştür.
Öğretmen adaylarına göre öğretmenlerin görevini tam yapma, düzenli ders işleme, öğrenciye örnek olma gibi olumlu davranışları bulunmaktadır.
Mesleğe, öğrenciye ve derse ilgisizlik, düzensizlik, derse zamanında girmeme, ödevleri kontrol etmeme derste uyuma gibi olumsuz davranışlarda görülmektedir.
Öğretmen adayları ise görev bilinci ile öğretmenlik yapacaklarını, derse zamanında girip çıkacaklarını, görevi tam yapacaklarını, sadece öğretim değil eğitimle de ilgileneceklerini düşünmektedirler.
Öğretmenlerin adil, tarafsız ve önyargısız oldukları, bireysel farklara dikkat ettikleri ancak ayrımcılık yapan, sevdiği öğrencilere daha fazla ilgi gösteren öğretmenlerin de bulunduğu anlaşılmaktadır.
Öğretmen adayları adil olma, ayrımcılık yapmama, bireysel farklara dikkat etme, eleştiriye açık olma gibi olumlu davranışları sergileyecekleri anlaşılmaktadır.
Aydoğan (2011, 94) tarafından ortaöğretim öğrencileri ile yapılmış bir araştırmaya göre öğrenci görüşlerine göre öğretmenlerinin mesleki etik ilkelerine önemli ölçüde uydukları anlaşılmış olup öğretmenlerinin doğru davranışları ödüllendirme konusunda fazla yeterli olmadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Bazı yönlerden bu çalışmayı destekleyen araştırma orta öğretim öğrencileri ile yapılmıştır, bu çalışmada yer alan öğretmen adayı öğrencilerinin yaşları itibari ile daha objektif düşündükleri söylenebilir.
Eşitlik ilkesine göre öğretmenlerin ayrımcılık yapmadığı, bireysel farklara dikkat ettiği, öğrencilere eşit davrandığı, öğrencileri başarılı başarısız diye ayırmadığı düşünülmektedir. Ancak bazı öğretmenlerin cinsiyet, sosyal statü, başarılı başarısız gibi konularda ayrımcılık ve haksızlık yaptığı anlaşılmaktadır. Öğretmen adayları kendilerinin ayrımcılık yapmayacağı, adil olacağı, bilgiye değer verdikleri görülmektedir.
Altınkurt ve Yılmaz’ın (2011) yaptığı bir çalışmada öğretmen adaylarının öğretmenlerin hiçbir zaman etik dışı davranışlar yapmadığını, öğretmenlerin en sık olarak başarı düzeyi düşük öğrencilerle yeterli düzeyde ilgilenmediğini, öğrencilere dini konuda baskı yapma davranışını ise en az düzeyde yaptığını düşündükleri belirtilmiştir.
Sağlıklı ve güvenli bir ortam ile ilgili olarak öğretmenlerin tehlikeleri önlediği, temizliğe önem verdikleri, sınıf ısısını ayarladıkları, nöbeti düzgün tuttukları anlaşılmaktadır. Ancak laboratuvarda güvenlik önlemi almama, öğrenci sorunları ile ilgilenmedikleri de söylenebilir.
Öğretmen adayları ise tehlikelere karşı önlem alacaklarını, sağlıklı ortam hazırlayacaklarını, hijyen konusunda aile ile işbirliği yapacaklarını, öğrenci kavgalarını önleyeceklerini düşünmektedirler. Bu çalışmayı destekleyen bir çalışmada okulu zevk alınan bir ortam olarak gören, okulda mutlu ve güvende hisseden, sevilme, kabul edilme, onaylanma, takdir görme gibi duyguları hisseden öğrenciler okula karşı olumlu tutum geliştirmektedirler. Öğrencilere bu ortamı sağlayan öğretmenler olduğu düşünüldüğünde okuldan zevk alan ve başarılı olan çocuklar öğretmenlerinin etik değerlere daha çok uyduklarını düşünmektedirler (Tunca ve diğer. 2015: 416). Öğretmenler okulda etik davranırlarsa öğrencilerin daha mutlu olacakları söylenebilir.
Öğretmen adayları öğretmenlerin rüşvet almadıkları, yetkilerini kötüye kullanmadıkları, para ile özel ders vermedikleri, objektif ve özverili olduklarını düşünmektedirler.
Rüşvet alma, para ile özel ders verme, haksızlık ve torpil yapma gibi örneklerinde olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmen olduklarında da gönüllü ek ders verecekleri, yolsuzluk yapmayacakları, öğrenciye eşit davranacakları, adil olacakları, haksızlık yapmayıp, pahalı hediye kabul etmeyecekleri sonucuna ulaşılmıştır.
Öğretmen adayları öğretmenlerin dürüst olduğu, yalan söylemediği, örnek olduğu, hatasını telafi ettiği, öğrenciyi de dürüst olmaya teşvik ettiği, samimi olduğunu belirtmişlerdir.
Ancak yalan söyleyen, sözünde durmayan, haksızlık yapan, dedikodu yapan öğretmenlere rastladıkları da görülmektedir. Öğretmen adayları ise dürüst, doğru, güvenilir ve tutarlı olacaklarını, öğrencinin güvenini kazanacaklarını, içten davranacaklarını, dedikodu yapmayacaklarını düşünmektedirler.
Öğretmen adaylarının objektif, haksızlık yapmayan, hoşgörülü öğretmenlere rastladıkları ancak bazılarının ayrımcılık yapma, siyasi ya da dini propaganda yapma, öğrenciye hakaret etme ve yargılayıcı olma gibi davranışlarda bulunduğunu düşündükleri söylenebilir. Öğretmen olduklarında ise, tarafsız olacaklarını, ayrımcılık yapmayacaklarını, objektif olacaklarını belirtmektedirler.
Öğretmenlerin öğrenmeye önem verdikleri, mesleği sevdikleri, değişime açık oldukları, olumsuz davranışları arasında ise gelişime kapalı olma, eski yöntemleri kullanma, teknoloji kullanmama, tükenmişlik gibi özellikler yer almaktadır. Öğretmen adayları kendilerini sürekli güncelleyeceklerini, derslerde farklı yöntem ve teknikleri kullanacaklarını söylemektedirler.
Saygı ilkesine göre öğretmenlerin herkese ve özel hayata saygı gösterdikleri, öğrenci ile ilgilendikleri anlaşılmaktadır. Ancak olumsuz davranışları arasında öğrenci ile alay etme, özel hayata saygı göstermeme, başkasının düşüncesine, inanç ve dünya görüşlerine saygı göstermeme, sosyal statüye değer verme, insanlara karşı mesafe koyma gibi davranışları yer almaktadır. Öğretmen adayları öğretmen olduklarında öğrenciye sevgi ve saygı gösterip değer vereceklerini, öğrenciyi yargılamayacaklarını düşündükleri anlaşılmaktadır. Bu çalışmayı destekleyen öğretmen niteliklerine yönelik yapılmış bir çalışmada insani değerlere sahip öğretmenlerde insana değer veren, güzel ahlaklı, farklı bakış açılarını destekleyen, saygılı, merhametli olma özelliklerinin bulunması gerektiği vurgulanmıştır. Öğretmen ayrıca davranışlarıyla model olmalı, sevgi dolu olup sevgiyle yaklaşmalı, öğrencilerini değerli görmelidir (Özpolat, Bağçeci, Karakoç, 2015: 623)
Öğretmen adaylarının bazı öğretmenlerde zamanı etkili kullanma, aktif ders işleme, derse hazırlıklı gelme gibi olumlu davranışlarının bulunduğu, zamanı verimsiz kullanma, materyal hazırlamama, derse geç gelme erken gitme, görevini önemsememe gibi olumsuz davranışlara da rastladıkları anlaşılmaktadır. Öğretmen olduklarında ise materyal kullanacaklarını, aktif ders işleyeceklerini, zamanı etkili kullanıp derslere hazırlıklı geleceklerini düşündükleri anlaşılmıştır.
Bu çalışma sonuçlarına göre öğretmen adaylarının etik, mesleki etik konularında eğitim almaları, uygulamalı çalışmalar yapmaları gereklidir.
Okul uygulaması ve öğretmenlik deneyimi derslerinde görev alan ilk ve ortaokul öğretmenlerin etik ilkeler konusunda bilgilendirilmelidir.
Öğretmenlere okullarda karşılaşılan etik sorunlar ve çözüm önerileri konusunda seminerler verilmelidir.
Kaynakça
Altınkurt, Y, Yılmaz, K. (2011) Öğretmen Adaylarının Öğretmenlerin Mesleki Etik Dışı Davranışlar İle İlgili Görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 11, Sayı 22,s:113-128
Aydın,İ. (2003). Eğitim ve Öğretimde Etik. Pegem Yayınları. Ankara
Aydoğan, İ.(2011). Öğretmenlerin Mesleki Etik İlkelere Uyma Düzeylerinin Öğrenciler Tarafından
Algılanması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 21, Sayı: 2, Sayfa: 87-96, Elazığ
Cevizci, A. (2016). Eğitim felsefesi (4. basım). İstanbul: Say yayınları.
Dağlı, A, Akyıldız, S. (2009) İlköğretim Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre İlköğretim Denetmenlerinin Etik Davranışları, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (2009), 27-38
Demirtaş,Z, Ersözlü,A. (2007). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Görüşleri Bağlamında Teftiş Sürecinde Etik (Tokat İli Örneği), Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları
Gökçe,O, Örselli,E. (2011) Kamu Yönetiminde Etik ve Etik Dışı Davranış Algısı. İş Ahlakı Dergisi Turkish Journal of Business Ethics, Mayıs 2011, Cilt 4, Sayı 7, s. 47-63
Haynes, F.(2002). Eğitimde Etik. Ayrıntı Yayınları. İstanbul.
Ilgaz, S, Bilgili, T. (2006) Eğitim ve Öğretimde Etik, KKEFDI/OKKEF Sayı:13 http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ataunikkefd/article/viewFile/1021004127/1021003951
Kuçuradi, İ. (1999). Etik. Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara
MEB (1973) 1739. Milli Eğitim Temel Kanunu. http://mevzuat.meb.gov.tr/html/temkanun_0/temelkanun_0.html
MEB (2015) İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü. https://ikgm.meb.gov.tr/genelge_gorus_yonerge/ET%C4%B0K%20GENELGE.pdf
Özpolat, T. E. Bağçeci, B. & Karakoç, B. (2015) Öğretmen Adaylarının Öğretmen Niteliklerine Yönelik Görüşleri (Adıyaman Üniversitesi Örneği), Route Educational and Social Science Journal ss. 617-629.
Şahan, G. (2007). Öğretmen Etik Andı. XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi-5-7 Eylül -Tokat,
TBMM (2004) Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5176.html
Toprakçı, E, Bozpolat, E, Buldur,S. (2010) Öğretmen Davranışlarının Kamu Meslek Etiği
İlkelerine Uygunluğu . e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi Cilt: 1 Sayı: 2- ss. 35-50
Tunca, N, Alkın-Şahin, S, Sever, D, Çam-Aktaş,B. (2015). Ortaokul Öğrencilerinin Algılarına Göre Öğretmenlerin Etik Değerlere Uyma Düzeyleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama -Journal of Theory and Practice in Education 11(2), 398-419
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Nitel Araştırma Yöntemleri. (7. Baskı). Ankara: Seçkin
kaynak
http://www.egitimcininsesi.com/4680/ogretmenlik-Meslek-Etigi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder